κυκαδικά ή κυκαδόφυτα

Κλάση τροπικών ή υποτροπικών φυτών, που ανήκει στα γυμνόσπερμα. Πρόκειται για θάμνους ή δέντρα, ύψους 1-2 μ., με κοντόχοντρο, απλό κορμό, χωρίς πλάγιους κλάδους, που μοιάζει με φοίνικα. Ο βλαστός καλύπτεται από παχύ φλοιό και διατηρεί τα υπολείμματα της βάσης των φύλλων που έχουν πέσει, όπως συμβαίνει και στους φοίνικες. Τα φύλλα είναι μεγάλα, σύνθετα και πτεροειδή και σχηματίζουν στην κορυφή του κοντού κορμού ένα πλατύ και κομψό λοφίο που εκτείνεται προς τα πάνω, όπως παρατηρείται στους φοίνικες και στις φτέρες. Τα κ. είναι δίοικα φυτά, που σημαίνει ότι τα θηλυκά (μεγασποριόφυλλα) και τα αρσενικά (μικροσποριόφυλλα) αναπαραγωγικά όργανα βρίσκονται σε διαφορετικά φυτά. Τα πρώτα φέρουν τις σπερμοβλάστες και τα δεύτερα τους γυρεόσακκους. Τα μικροσποριόφυλλα και τα μεγασποριόφυλλα δημιουργούν συμπαγείς, όρθιους και χοντρούς στροβίλους σαν κώνους, όπως στα κωνοφόρα. Πολλαπλασιάζονται με σπέρματα, που απελευθερώνονται έναν μήνα μετά την ωρίμανση, και με παραφυάδες. Τα κ. αποτελούν αρχαία ομάδα φυτών· εμφανίστηκαν κατά την πέρμιο περίοδο (περίπου πριν από 250 εκατ. χρόνια) στην Κίνα και αναπτύχθηκαν κατά τον μεσοζωικό αιώνα, ο οποίος συχνά χαρακτηρίζεται –και ιδιαίτερα η ιουρασική περίοδος– ως εποχή των κ. Απολιθώματα κ. ανευρίσκονται μέχρι τη Γροιλανδία. Σήμερα επιζούν τρεις σύγχρονες οικογένειες, οι οποίες συναντώνται σε μερικές ζώνες της Αφρικής, στη Μαδαγασκάρη, στην τροπική Ασία, στην Πολυνησία, στην Αυστραλία και στο Μεξικό. Πολλά είδη χαρακτηρίζονται σπάνια και συναντώνται μόνο σε βοτανικούς κήπους, όπου καλλιεργούνται σε θερμοκήπια. Τα κ. ενδέχεται να είναι τοξικά, όπως συμβαίνει με πολλά πρώιμα φυτά, περιέχοντας τόσο νευροτοξικές όσο και καρκινογόνες ουσίες. Σημαντικό χαρακτηριστικό τους, επίσης, είναι οι συμβιωτικές σχέσεις που αναπτύσσουν με κυανοβακτήρια, επιτρέποντας τη δέσμευση του αζώτου στα φτωχά σε θρεπτικά συστατικά εδάφη όπου αναπτύσσονται. Τα κ. περιλαμβάνουν 11 γένη και περίπου 140 είδη, από τα οποία τα πιο κοινά είναι το Cycas revoluta και είδη των γενών Encephalartos –με ακανθωτά και πολύ σκληρά φύλλα– και Zamia, τα οποία χρησιμοποιούνται ως καλλωπιστικά φυτά του κήπου ή των εσωτερικών χώρων. Ταξιανθία του γένους Cycas. Απολίθωμα καρπού ενός κυκαδικού του κρητιδικού. Το φυτό Cycas revoluta, που καλλιεργείται συχνά ως καλλωπιστικό και συνηθίζεται και στα ελληνικά πάρκα.